Giải phẫu khớp khuỷu tay: Cấu tạo, bệnh lý thường gặp và điều trị

Khớp khuỷu tay là một phần của hệ thống xương, đảm nhận nhiều nhiệm vụ quan trọng trong hoạt động của tay. Trong bài viết này sẽ giải thích cho bạn rõ hơn về giải phẫu khớp khuỷu tay cùng các bệnh lý thường gặp và cách điều trị. Nhờ đó bạn có thể bảo vệ khớp tay luôn khỏe mạnh và linh hoạt.

1. Khớp khuỷu tay là gì?

Khớp khuỷu là bộ phận nằm giữa hai khớp có cấu trúc lớn và mạnh mẽ là phần cánh tay và cẳng tay. Theo đó, khớp khuỷu tay là một loại khớp hoạt dịch, kết nối giữa xương cánh tay trên và hai xương cẳng tay là xương quay và xương trụ.

2. Khớp khuỷu tay có vai trò thế nào?

Khớp khuỷu tay là bộ phận vai trò quan trọng, hỗ trợ cho các vận động của cánh tay, cẳng tay bao gồm: duỗi thẳng, gập, xoay cẳng tay, xoay cánh tay, sấp/ngửa cẳng tay. Bên cạnh đó, khớp khuỷu tay còn là nơi để các dây thần kinh và mạch máu đi qua.

3. Giải phẫu khớp khuỷu tay (cấu tạo khớp khuỷu tay)

Khớp khuỷu tay là một trong những loại khớp phức tạp nhất trong cơ thể. Khi thực hiện giải phẫu khủy tay, bộ phận này được tạo thành từ nhiều bộ phận như: xương, bao khớp và túi hoạt dịch, cơ khuỷu tay, dây chằng, dây thần kinh, mạch máu. Cụ thể là:

3.1 Xương ở khớp khuỷu tay

Khớp khuỷu tay hình thành nhờ ba đầu của xương cánh tay, xương trụ và xương quay. Dưới đây là giải phẫu xương ở khuỷu tay:

• Xương cánh tay: Là phần xương cánh tay trên, chạy dọc từ vai đến khuỷu tay, chức năng chính là giúp cánh tay di chuyển, uốn cong và xoay; ổn định khuỷu tay và bàn tay. Ở cuối của xương cánh tay có phần đầu phẳng, bộ phận tạo thành nên khớp khuỷu tay. 
• Xương trụ: Đây là phần xương dài hơn trong hai xương ở cẳng tay, với nhiệm vụ chính giúp cử động cánh tay, cổ tay và bàn tay. Cấu tạo đầu trên của xương trụ nối với xương cánh tay, tạo thành mỏm xương nhô ra ở khớp khuỷu tay.
• Xương quay: Một trong những xương ở cẳng tay, nằm đối diện xương trụ, giúp cử động cánh tay và cổ tay. Xương quay có đầu gần kết nối với chỏm xương cánh tay, tạo nên một phần của khớp khuỷu tay. 

3.2 Bao khớp và túi hoạt dịch

Trong giải phẫu khuỷu tay, bao khớp là lớp màng bao quanh khớp có vai trò bảo vệ và duy trì sự ổn định của khớp. Phần trên của bao khớp bám vào đầu dưới xương cánh tay, trong khi phần dưới bám vào mép sụn khớp của xương trụ và thấp hơn ở cổ xương quay. Bao khớp khuỷu tay có cấu trúc chắc chắn, chứa nhiều sợi mô liên kết (fibrous), giúp tăng cường sức mạnh cho khớp khuỷu tay. Đặc biệt, phần bao khớp ở mặt trong và mặt ngoài dày hơn, tạo thành các dây chằng hai bên giúp ổn định chuyển động gập và duỗi của cánh tay. 

Khớp khuỷu tay còn có chứa túi hoạt dịch là một cấu trúc giống như túi chứa một lượng nhỏ dịch hoạt dịch, có chức năng giảm ma sát cho gân, xương và da trong quá trình vận động. Cấu trúc này giúp khớp hoạt động trơn tru và hạn chế tổn thương do ma sát lặp lại.

3.3 Cơ ở khuỷu tay

Cơ là mô mềm được tạo thành từ các sợi co giãn, có khả năng co lại để tạo lực kéo giúp di chuyển các bộ phận của cơ thể. Ở khuỷu tay, các cơ gắn vào xương cánh tay và cẳng tay, hỗ trợ hoạt động gập, duỗi và xoay cẳng tay.

Dựa trên giải phẫu, khớp khuỷu tay gồm 3 nhóm cơ chính là: 

• Cơ cánh tay: Đóng vai trò quan trọng trong việc gập khuỷu tay, giúp đưa cẳng tay về phía cánh tay. 
• Cơ ngửa dài: Là cơ hoạt động tương tự một cơ gấp ở khuỷu tay. Đặc biệt, nó có khả năng hỗ trợ cẳng tay ngửa khi gập cực đại và ngửa khi duỗi cực đại. 
• Cơ nhị đầu cánh tay: Nằm ở mặt trước cánh tay, có chức năng chính là gập khuỷu tay và hỗ trợ xoay cẳng tay.

Các cơ này phối hợp nhịp nhàng giúp khuỷu tay vận động linh hoạt trong các hoạt động hàng ngày.

3.4 Dây chằng

Dây chằng là dải các mô liên kết giúp giữ các xương khuỷu tay lại với nhau. Các dây chằng tạo thành một khối bao quanh khớp khuỷu tay, bên trong có một màng trơn là màng hoạt dịch – sản xuất ra chất hoạt dịch có tác dụng bôi trơn khớp. Đặc biệt, dây chằng ở giữa và hai bên có tác dụng tăng cường sự cân bằng cho bao khớp.

3.5 Dây thần kinh

Dây thần kinh như một sợi dây dẫn truyền xung điện giữa não và các phần trên cơ thể, trong đó có khuỷu tay. Các xung điện giúp cơ thể cảm nhận được cảm giác và sự di chuyển của cơ bắp. Cụ thể các dây thần kinh tạo nên cảm giác cho khuỷu tay là thần kinh trụ, thần kinh quay, thần kinh giữa và thần kinh cơ da.

3.6 Mạch máu

Mạch máu là các đường dẫn máu từ tim qua các động mạch dày hơn và kết thúc tại tim. Khớp khuỷu tay là bộ phận có nhiều động mạch từ hệ thống mạch máu xung quanh, hình thành từ các nhánh của động mạch cánh tay. Khi động mạch cánh tay đi qua mặt trước khớp khuỷu tay, xuống cẳng tay thì phân thành hai nhánh là động mạch quay và động mạch trụ cung cấp máu cho cẳng tay và bàn tay.

4. Dấu hiệu cho thấy khớp khuỷu tay đang gặp vấn đề

Khớp khuỷu tay là vị trí dễ bị tổn thương xương hoặc mô liên kết do các nguyên nhân từ bệnh lý xương khớp, chấn thương thể thao. Để biết nhận biết bản thân có gặp vấn đề ở khớp khuỷu tay hay không, bạn có thể dựa trên một số dấu hiệu sau:

• Đau khuỷu tay, đặc biệt là khi cử động, uốn cong cánh tay.
• Viêm sưng vùng khuỷu tay.
• Bị cứng khớp khuỷu tay.
• Cảm giác khuỷu tay không còn khỏe và vững chắc như bình thường.
• Khuỷu tay bị đỏ, bầm tím, khi sờ vào có cảm giác ấm, nóng.

5. Các chấn thương và bệnh lý thường gặp ở khớp khuỷu tay

Dưới đây là một số chấn thương và bệnh lý có thể gây nên các tình trạng bất thường ở khớp khuỷu tay:

5.1 Chấn thương

Trong quá trình chơi thể thao, làm việc, vận động,… bạn có thể gặp các chấn thương khuỷu tay như:

• Bong gân khuỷu tay (còn gọi là giãn dây chằng khuỷu tay): Đây là tình trạng dây chằng khuỷu tay bị kéo căng quá mức nhưng chưa bị đứt hay rách. Khi bị bong gân khuỷu tay, bạn sẽ có cảm giác khuỷu tay đau nhức; hạn chế vận động (đặc biệt là uốn cong và duỗi thẳng); sưng tấy, bầm tím quanh khuỷu tay; tay yếu ớt, không có lực;…
• Viêm mỏm trên lồi cầu ngoài (hội chứng Tennis Elbow): Để chỉ tình trạng gân nối cơ cánh tay và xương khuỷu tay bị viêm, với các triệu chứng điển hình là đau nhức quanh mặt ngoài của khuỷu tay.
• Viêm mỏm trên lồi cầu trong (hội chứng Golf Elbow): Khi cẳng tay sử dụng lực quá mức lặp đi lặp lại, dẫn đến tình trạng căng cơ tay, tác động đến gân cơ duỗi bám vào mỏm lồi cầu ngoài của xương khuỷu tay. Từ đó gây đau, sưng, viêm ở vùng khớp khuỷu tay. 
• Trật khớp khuỷu tay: Là tình trạng một trong ba xương ở khớp khuỷu tay lệch ra một phần hoặc hoàn toàn khỏi ổ khớp. Khi bị trật khớp khuỷu tay, người bệnh sẽ có các triệu chứng như bầm tím, khuỷu tay hình dáng khác lạ/ không đúng vị trí, đau, sưng, không thể cử động tay, cảm giác khuỷu tay yếu hơn.
• Gãy xương khuỷu tay: Đây là tình trạng xương tạo nên khớp khuỷu tay bị rạn, nứt hoặc vỡ một phần hoặc toàn bộ với đường gãy, có thể do ngã, va đập mạnh, tai nạn,… Người bị gãy xương khuỷu tay thường cảm nhận những cơn đau dữ dội, đột ngột ở khuỷu tay, kèm theo đó là biến dạng khuỷu tay, sưng, cứng khớp, tê yếu ở tay,…

5.2 Bệnh lý

Bên cạnh các chấn thương, khuỷu tay còn có thể dễ gặp các vấn đề bệnh lý về xương khớp như: 

• Viêm khớp khuỷu tay: Khi phần sụn ở khớp khuỷu tay bị mài mòn hoặc tổn thương do quá trình lão hóa tuổi tác, chấn thương (gãy xương, trật khớp) dẫn đến viêm khớp khuỷu tay. Các triệu chứng điển hình của bệnh lý này là người bệnh sẽ cảm nhận cơn đau nhức khó tả, kèm theo cứng khớp, ngứa ran, sưng khớp, khó cử động tay. 
• Hội chứng đường hầm xương trụ: Xảy ra do sự chèn ép hoặc kéo giãn quá mức của dây thần kinh trụ tại khuỷu tay. Bệnh nhân gặp hội chứng đường hầm xương trụ thường do hoạt động cánh tay quá mức dẫn đến tổn thương dây thần kinh trụ. Từ đó dẫn đến các triệu chứng như tê, đau nhói dọc theo mặt trong của cẳng tay, bao gồm nửa ngón áp út và ngón út. 
• Viêm bao hoạt dịch khuỷu tay: Là tình trạng viêm ở bao hoạt dịch mỏm khuỷu tay do hoạt động quá mức, chấn thương hoặc nhiễm trùng. Khi người bệnh bị viêm bao hoạt dịch khớp khuỷu tay sẽ xuất hiện một số dấu hiệu như sưng quanh khuỷu tay, đau, khuỷu tay bị đổi màu và nóng. 

6. Chẩn đoán các vấn đề ở khớp khuỷu tay

Để chẩn đoán chính xác người bệnh có gặp vấn đề gì ở khớp khuỷu tay không, bác sĩ có thể chỉ định một số phương pháp cận lâm sàng sau: 

• Chụp X-quang khuỷu tay: Đây là xét nghiệm giúp tạo ra hình ảnh đen trắng về giải phẫu khuỷu tay của người bệnh. Từ kết quả hình chụp X-quang, bác sĩ có thể nhìn rõ khớp khuỷu tay của bạn có bị gãy, nhiễm trùng hoặc viêm hay không.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Là phương pháp chẩn đoán hình ảnh, giúp tạo ra hình ảnh rõ nét về các cơ quan, cấu trúc bên trong của khuỷu tay. Đối với các vấn đề khớp khuỷu tay, chụp MRI có thể phát hiện được nhiễm trùng xương, các vấn đề về khớp do chấn thương.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Là một xét nghiệm hình ảnh giúp thấy toàn bộ cấu trúc, bao gồm cả các bộ phận chồng lên nhau không thể nhìn thấy trong khớp khuỷu tay. Chụp CT sẽ giúp bác sĩ phát hiện ra tình trạng gãy xương ở khớp khuỷu tay.
• Siêu âm: Là phương pháp sử dụng sóng siêu âm cường độ cao để tạo ra các hình ảnh, video theo dõi tình trạng bên trong khớp khuỷu tay theo thời gian thực. Siêu âm giúp bác sĩ kiểm tra khớp khuỷu tay có bị tổn thương ở cơ bắp, gân, các khớp nổi không.
• Hút dịch khớp: Nếu khớp của bạn bị viêm sưng, đau thì bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện hút dịch khớp bằng ống tiêm chuyên dụng. Áp dụng thủ thuật hút dịch khớp vừa giúp bệnh nhân giảm đau, vừa có thể kiểm tra khớp khuỷu tay có bị nhiễm trùng, chấn thương không.
• Xét nghiệm máu: Là một xét nghiệm phổ biến giúp đánh giá sức khỏe tổng quan của người bệnh. Ngoài ra, với một số xét nghiệm máu chuyên sâu như Phosphatase kiềm (ALP) có thể phát hiện các rối loạn về xương khớp.

7. Phương pháp điều trị các vấn đề liên quan khớp khuỷu tay

Các tình trạng đau khớp khuỷu tay có thể biểu hiện từ nhẹ đến nặng, tùy thuộc vào chấn thương, bệnh lý. Dưới đây là một số phương pháp điều trị phù hợp với từng tình trạng:

7.1 Chăm sóc tại nhà giúp giảm đau, giảm sưng

Khi khớp khuỷu tay bị chấn thương dẫn đến sưng, đau hoặc viêm, bạn có thể áp dụng các biện pháp chăm sóc tại nhà để giảm triệu chứng và hỗ trợ quá trình hồi phục:

• Hạn chế vận động: Nghỉ ngơi và tránh sử dụng tay quá mức để khớp có thời gian hồi phục.
• Chườm lạnh: Đặt túi chườm lên vùng khuỷu tay trong 20 – 30 phút/lần, 2 – 3 lần/ngày để giảm đau và sưng.
• Cố định khuỷu tay: Dùng băng dán, nẹp hoặc dây đeo để giữ ổn định khớp, hạn chế chấn thương thêm và giảm áp lực lên gân cơ.

7.2 Bài tập phục hồi chức năng khớp khuỷu tay

Việc thực hiện các bài tập phục hồi chức năng giúp tăng sức mạnh cho cơ quanh khớp khuỷu tay, cải thiện sự linh hoạt và giảm nguy cơ cứng khớp. Đồng thời, khi thực hiện bài tập khớp khuỷu tay giúp nhóm cơ quanh khuỷu tay co giãn, tăng lưu lượng máu qua vùng khớp bị tổn thương, nhờ đó giảm đau, sưng viêm.

Tại nhà, bạn có thể thử hai bài tập phục hồi chức năng khuỷu tay đơn giản dưới đây: 

– Co duỗi khuỷu tay: 

• Bước 1: Ngồi thẳng hai tay đặt dưới bàn, lòng bàn tay hướng lên. 
• Bước 2: Nâng bàn tay lên cao như cố nâng bàn lên. 
• Bước 3: Giữ nguyên tư thế này trong 10 giây, sau đó lặp lại 10 lần. 

– Bài tập tăng cường cơ tam đầu:

• Bước 1: Ngồi trên một chiếc ghế vững, rồi đặt chân xuống sàn nhà. 
• Bước 2: Sau đó nhếch mông ra khỏi ghế, tay vịn vào mép ghế rồi ngồi xổm. Tiếp đến dùng lực cánh tay đẩy mông lên ngang bằng với thành ghế. 
• Bước 3: Giữ nguyên động tác trong 6 giây rồi hạ xuống và thư giãn. Lặp lại động tác 10 lần. 

>> Xem thêm: 11 bài tập phục hồi chức năng khớp khuỷu tay hiệu quả và dễ dàng

7.3 Điều trị bằng thuốc

Tùy theo nguyên nhân gây đau khớp khuỷu tay của người bệnh là do viêm, nhiễm trùng hoặc các vấn đề khác, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau, chống viêm như aspirin, paracetamol,… Tuy nhiên, người bệnh cần uống thuốc theo đúng chỉ định, tránh tự ý sử dụng hoặc tăng/giảm liều lượng để hạn chế nguy cơ biến chứng như đau dạ dày, bệnh tim mạch, suy gan, suy thận,…

7.4 Vật lý trị liệu kết hợp Trị liệu thần kinh cột sống

Hiện nay, y học hiện đại ưu tiên các phương pháp điều trị bảo tồn cho các chấn thương và bệnh lý về xương khớp. Trong đó, Trị liệu Thần kinh cột sống và Vật lý trị liệu – Phục hồi chức năng được nhiều người áp dụng và đánh giá cao về hiệu quả giảm đau và phục hồi của khớp khuỷu tay, không dùng thuốc và không xâm lấn. 

Tại Việt Nam, phòng khám ACC là đơn vị tiên phong ứng dụng phương pháp này điều trị thành công rất nhiều bệnh lý cơ xương khớp, trong đó bao gồm cả các trường hợp liên quan đến khớp khuỷu tay.

• ACC xây dựng riêng cho mỗi bệnh nhân liệu trình Vật lý trị liệu – phục hồi chức năng chủ động gồm các bài tập chuyên biệt. Cùng với đó kết hợp với phương pháp Chiropractic giúp nắn chỉnh các đốt sống sai lệch về đúng vị trí, giải phóng chèn ép lên đĩa đệm và các dây thần kinh xung quanh khớp khuỷu tay. 
• Với các tổn thương liên quan đến mô mềm, ACC còn điều trị kết hợp các trang thiết bị hiện đại như sóng xung kích Shockwave, tia laser thế hệ IV, thiết bị giảm áp Vertetrac,… Qua đó kích thích tái tạo mô, kích thích hình thành mạch máu mới và phục hồi xương khớp, dây chằng bị tổn thương. Như vậy, bệnh nhân có thể nhanh chóng hồi phục chức năng khớp khuỷu tay và sức mạnh của các cơ, khớp xương. 

Hơn hết, khi thăm khám và điều trị các chấn thương – bệnh lý khớp khuỷu tay tại ACC, người bệnh được trải nghiệm dịch vụ chuyên nghiệp bởi:

• 100% bác sĩ nước ngoài chuyên khoa Chiropractic được đào tạo chính quy ở Hoa Kỳ, Canada, New Zealand,… Với nhiều năm kinh nghiệm cùng kỹ thuật nắn chỉnh điêu luyện, bác sĩ sẽ giúp cải thiện tình trạng đau khớp khuỷu tay hiệu quả cho bệnh nhân.
• Không gian tập vật lý trị liệu khang trang, thoáng mát và sạch sẽ giúp người bệnh thoải mái tập luyện, từ đó phục hồi sức khỏe hiệu quả.
• Bệnh nhân được bác sĩ chuyên môn thăm khám trực tiếp và tư vấn phác đồ điều trị minh bạch, chi phí rõ ràng. Qua đó, người bệnh có thể chủ động chuẩn bị tài chính, giúp quá trình chữa bệnh thuận lợi hơn.
• Người bệnh an tâm bác sĩ chuyên khoa chuyên khoa Thần kinh cột sống và chuyên viên vật lý trị liệu giàu kinh nghiệm, luôn đồng hành theo dõi sát sao bệnh nhân trong quá trình điều trị, tập luyện. Đồng thời bác sĩ còn hướng dẫn chế độ ăn uống, sinh hoạt đúng cách và các bài tập hỗ trợ tại nhà giúp hạn chế nguy cơ chấn thương.

>> Đặt hẹn tại phòng khám ACC ngay hôm nay, để được các bác sĩ chuyên môn giỏi thăm khám, chẩn đoán chính xác các vấn đề ở khớp khuỷu tay để điều trị kịp thời.

7.5 Phẫu thuật nội soi khớp khuỷu tay

Phẫu thuật nội soi chỉ được thực hiện khi các biện pháp điều trị khác không hiệu quả hoặc bệnh tái phát nhiều lần. Phương pháp này hỗ trợ điều trị thoái hóa khớp khuỷu tay, chấn thương, đặc biệt là chấn  thương trong thể thao. Đồng thời thực hiện phẫu thuật nội soi khớp còn hỗ trợ làm giảm các cơn đau do tổn thương sụn và mô quanh khớp, loại bỏ mảnh xương, sụn lỏng hoặc mô sẹo gây cản trở vận động. 

8. Cách phòng ngừa bệnh lý và chấn thương ở khớp khuỷu tay

Để bảo vệ sức khỏe khớp khuỷu tay và giảm nguy cơ chấn thương, bạn có thể chủ động phòng ngừa bằng cách: 

• Tập luyện đúng kỹ thuật khi chơi các môn thể thao để tránh áp lực quá mức lên khuỷu tay.
• Sử dụng các thiết bị thể thao (gậy golf, gậy tennis,…) phù hợp với khả năng vận động của người chơi. 
• Trước khi tập luyện thể thao nên khởi động kỹ lưỡng. 
• Sử dụng băng thun, nẹp khuỷu tay để cố định bộ phận này trong khi làm việc và chơi thể thao. 
• Thường xuyên tập các bài tập phục hồi chức năng giúp tăng cường sức khỏe, độ linh hoạt của cơ bắp quanh khuỷu tay. 
• Phân bổ thời gian tập luyện, làm việc hợp lý để dành ra các khoảng thời gian nghỉ giữa giờ giúp cơ bắp, khớp khuỷu tay được nghỉ ngơi. 
• Thăm khám định kỳ sớm phát hiện các bất thường vùng khớp khủy tay. 

Bài viết trên đã cung cấp các thông tin về giải phẫu khuỷu tay, bao gồm cấu tạo, bệnh lý thường gặp và các cách điều trị hiệu quả. Khớp khuỷu tay đóng vai trò quan trọng đến khả năng vận động của cánh tay. Vì thế, để đảm bảo duy trì sức khỏe và chức năng vận động lâu dài của khớp khuỷu tay, bạn nên chủ động phòng ngừa các yếu tố có thể dẫn đến bệnh lý hoặc chấn thương khớp khuỷu tay.