Giải phẫu khớp vai: Cấu tạo, bệnh lý thường gặp và điều trị

Khớp vai là khớp có biên độ vận động lớn và linh hoạt nhất của cơ thể, giữ vai trò quan trọng trong toàn bộ cử động của chi trên. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu hơn về giải phẫu khớp vai cùng các bệnh lý thường gặp. Qua đó, bạn sẽ biết cách bảo vệ khớp vai khỏe mạnh và vững chắc. Cùng tìm hiểu ngay.

1. Khớp vai là gì?

Khớp vai (hay khớp ổ chảo cánh tay) là khớp cầu nối giữa xương cánh tay, xương đòn và xương bả vai. Các xương kết hợp lại với nhau thông qua các mô mềm như gân, dây chằng, cơ và bao khớp tại thành một khối vững chắc được gọi là khớp vai. Khớp vai có phạm vi chuyển động rộng và có mối quan hệ chặt chẽ với nhiều bộ phận của cơ thể như cánh tay, cổ, phần trên của lưng,…

2. Khớp vai có vai trò gì?

Khớp vai là một khớp lớn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì chức năng vận động của cánh tay. Cụ thể, khớp vai giúp cánh tay thực hiện các cử động như khép, dạng, gấp, duỗi, xoay trong, xoay ngoài và quay 360° khi đứng thẳng. Nhờ đó, bạn có thể hoàn thành các công việc như nâng đồ vật lên kệ cao, ném bóng,… một cách dễ dàng.

3. Khám phá chi tiết giải phẫu khớp vai (cấu tạo khớp vai)

Khớp vai có cấu tạo phức tạp do kết hợp từ nhiều bộ phận lại với nha, cụ thể:

3.1 Bề mặt khớp nối

Bề mặt khớp nối bả vai được bao phủ bởi sụn trong suốt. Phần sụn này giúp giảm ma sát và cho phép các xương di chuyển dễ dàng mà không gây cảm giác đau. Bên cạnh đó, sụn còn giúp khớp vai giảm xóc khi có tác động va chạm từ bên ngoài, hạn chế các chấn thương không cần thiết.

3.2 Viên nang khớp Bao khớp

Viên nang khớp Bao khớp là một túi dịch chứa đầy chất lỏng nằm ở mặt trước của khớp vai, kéo dài từ xương cánh tay đến bờ hố ổ chảo. Bộ phận này có chức năng bôi trơn và giảm ma sát giữ các xương của khớp vai.

3.3 Dây chằng

Khớp vai được hình thành từ một nhóm dây chằng nối xương cánh tay với ổ chảo. Những dây chằng này đóng vai trò chính trong việc giữ vững khớp vai, đồng thời hỗ trợ vai thực hiện các cử động phức tạp khác. Các sợi dây chằng ở khớp vai bao gồm:

• Dây chằng ổ chảo vai: Dây chằng kéo dài từ xương cánh tay đến hố ổ chảo có vai trò ổn định mặt trước của khớp vai.
• Dây chằng quạ cánh tay: Đây là dây chằng nối mỏm quạ đến củ lớn của xương cánh tay có nhiệm vụ hỗ trợ phần trên của bao khớp vai.
• Dây chằng ngang cánh tay: Dây chằng kéo dài giữa hai củ của xương cánh tay giúp giữ gân của đầu dài cơ nhị đầu trong rãnh liên củ.
• Dây chằng quạ mỏm vai: Dây chằng kéo dài giữ mỏm vai và mỏm quạ của xương bả vai tạo thành cấu trúc giống như vòm trên khớp vai. Cấu trúc này có vai trò ngăn chặn đầu xương cánh tay dịch chuyển lên trên quá mức.

3.4 Túi hoạt dịch

Túi hoạt dịch nằm giữa cấu trúc xương và cơ, giúp giảm ma sát và hỗ trợ khớp vai chuyển động mượt mà. Theo đó, khớp vai được hình thành bởi 2 túi hoạt dịch sau:

• Dưới mỏm vai: Túi hoạt dịch nằm sâu ở cơ delta và mỏm vai, hoặc nông ở gân cơ trên vai và bao khớp. Bộ phận này có tác dụng giảm ma sát bên dưới cơ delta, duy trì khả năng vận động linh hoạt của gân chóp xoay.
• Cơ dưới vai: Túi hoạt dịch nằm giữa gân dưới vai và xương bả vai giúp giảm ma sát lên gân trong quá trình cử động.

4. Dấu hiệu cho thấy khớp vai đang gặp vấn đề

Là một trong các vùng khớp rộng, hoạt động nhiều nên khớp vai dễ bị chấn thương hoặc mắc bệnh lý. Để nhận biết sớm các tình trạng này, bạn có thể dựa vào các dấu hiệu dưới đây:

• Đau nhức, có cảm giác ngứa ran, đau rát như bị kim châm ở vai.
• Vai bị sưng tấy, bầm tím.
• Khớp và cơ ở vai bị cứng.
• Khớp vai phát ra tiếng lộp cộp hay lạo xạo.
• Cơ vai và cánh tay trên bị yếu, gặp khó khăn khi cử động hoặc nâng, vác đồ vật.

5. Các chấn thương và bệnh lý thường gặp ở khớp vai

Dưới đây là một số chấn thương và bệnh lý thường gặp ở khớp vai, bạn cần chú ý để thăm khám kịp thời, tránh xảy ra biến chứng nguy hiểm:

5.1 Chấn thương

Trong quá trình sinh hoạt, làm việc, bạn có thể gặp các chấn thương khớp vai dưới đây:

• Trật khớp vai: Khi dây chằng bị giãn đột ngột, hai mặt khớp của chỏm xương cánh tay sẽ trật khỏi ổ khớp, từ đó làm cho hệ thống sụn và dây chằng bị tổn thương. Nếu trật khớp không được điều trị có thể dẫn đến tổn thương mạch máu, chóp xoay vai, gãy xương,…
• Giãn, rách dây chằng bao khớp vai: Chấn thương này xảy ra khi bạn va đập mạnh, thay đổi tư thế đột ngột hoặc sử dụng cơ, khớp vai quá mức. Khi bị giãn, rách dây chằng bệnh nhân phải chịu cơn đau âm ỉ hoặc dữ dội trong thời gian dài. Nếu được không được điều trị thì cơn đau có thể lan xuống cánh tay, lưng và gây ra teo cơ, thoái hóa khớp,…
• Tổn thương sụn viền khớp vai: Sụn viền là cấu trúc sụn – sợi nằm ở rìa ổ chảo xương bả vai. Khi bạn té ngã khiến vai va đập mạnh, sụn viền khớp vai sẽ bị tổn thương với các triệu chứng như đau trong khớp vai, xuất hiện tiếng lạo xạo khi cử động va, cơ xung quanh vai bị yếu,…
• Gãy xương vai: Gãy xương đòn và xương bả vai có thể xảy ra khi người bệnh té ngã lúc tham gia giao thông, chơi các môn thể thao. Khi bị chấn thương, bệnh nhân bị cơn đau nhức dữ dội, kèm theo triệu chứng sưng, bầm tím, mất khả năng cử động cánh tay,…
• Hội chứng chóp xoay: Chấn thương này thường xảy ra ở người lặp đi lặp lại động tác đưa tay lên quá đầu như thợ sơn, vận động viên (bóng rổ, cầu lông, bóng chuyền,…). Khi bị hội chứng chóp xoay, người bệnh phải chịu cơn đau âm ỉ, yếu cơ cánh tay và mất ngủ.

5.2 Bệnh lý

Bên cạnh chấn thương, khớp vai còn có thể mắc một số bệnh lý dưới đây:

• Thoái hóa khớp vai: Đây là tình trạng lớp sụn khớp bị bào mòn, làm cho các đầu xương lộ ra và cọ xát vào nhau gây đau nhức, cứng khớp, giảm phạm vi hoạt động,… Thoái hóa khớp vai thường xảy ra ở người trên 50 tuổi. Tuy nhiên, bệnh cũng có thể xuất hiện ở người trẻ bị trật khớp vai hoặc do di truyền.
• Viêm quanh khớp vai: Viêm quanh khớp vai là xảy ra khi phần mềm quanh khớp vai (gân, cơ, dây chằng,…) bị viêm, gây đau nhức kèm theo nhiều triệu chứng khác. Tình trạng này chủ yếu xuất phát từ sự lão hóa tự nhiên của cơ thể, chấn thương, bệnh lý (viêm gân, thoái hóa gân,…). 
• Viêm bao hoạt dịch khớp vai: Đây là tình trạng chất lỏng ở bao hoạt dịch khớp dày lên đến 1,27mm, chênh 0,53mm so với bình thường. Lúc này, người bệnh cảm nhận được cơn đau ngắn ở xung quanh khớp (đặc biệt là khi chạm hoặc nâng cánh tay), kèm theo các triệu chứng khác như giảm khả năng vận động, sưng đỏ hoặc bầm tím,…

6. Chẩn đoán các vấn đề ở khớp vai

Để chẩn đoán nguyên nhân gây ra vấn đề ở khớp vai, bác sĩ sẽ đặt ra các câu hỏi liên quan đến hoạt động thường ngày, tiền sử bệnh, nghề nghiệp, mức độ đau, phạm vi chuyển động,… Sau đó, bác sĩ có thể chỉ định bệnh nhân thực hiện các xét nghiệm hình ảnh như:

• Chụp X-quang: Phương pháp được sử dụng để chẩn đoán tình trạng gãy xương vai, trật khớp vai, rách hoặc đứt dây chằng khớp vai và các bệnh viêm nhiễm khác.
• Chụp MRI: Kết quả chụp MRI cho thấy các tình trạng viêm bao hoạt dịch hoặc tổn thương mô, xương xung quanh khớp vai.
• Siêu âm vai: Phương pháp sử dụng để kiểm tra các tổn thương hoặc viêm ở gân, cơ và dây chằng khớp vai.

7. Các phương pháp điều trị các vấn đề liên quan đến khớp vai phổ biến

Để cải thiện các vấn đề liên quan đến khớp vai, người bệnh có thể áp dụng các phương pháp sau:

7.1 Nghỉ ngơi

Khi bị chấn thương khớp vai nhẹ, người bệnh cần nghỉ ngơi và tránh tham gia các môn thể thao cần vung tay quá đầu như cầu lông, tennis, bóng rổ, bóng chuyền,… Đồng thời, bệnh nhân cũng không nên thực hiện các hành động như bê, vác, kéo,… các đồ vật nặng.

7.2 Chườm lạnh

Chườm lạnh khớp vai giúp giảm tình trạng co thắt cơ, đau nhức, sưng tấy, bầm tím ở khu vực vai bị tổn thương hiệu quả. Theo đó, trong khoảng 2 – 3 ngày sau đầu (kể từ lúc bị chấn thương) người bệnh dùng túi gel lạnh hoặc khăn mềm bọc đá chườm lên vai 15 – 20 phút/lần (mỗi lần cách nhau 2 – 3 giờ).

7.3 Dùng thuốc giảm đau

Để giảm tạm thời cơn đau khớp vai, bạn có thể sử dụng các loại thuốc không kê đơn như Aspirin, Ibuprofen,… hoặc tiêm steroid. Tuy nhiên, thuốc uống hay thuốc tiêm giảm đau đều tiềm ẩn nhiều tác dụng phụ liên quan đến dạ dày, gan,… Do đó, bạn không nên sử dụng đúng liều, có sự chỉ định của bác sĩ (trường hợp thuốc tiêm) để tránh ảnh hưởng sức khỏe.

7.4 Chiropractic kết hợp Vật Lý Trị Liệu – Phục Hồi Chức Năng

Trị liệu Thần kinh Cột sống (Chiropractic) kết hợp Vật Lý Trị Liệu – Phục Hồi Chức Năng giúp kích thích quá trình chữa lành tổn thương ở khớp vai, cải thiện khả năng vận động hiệu quả. Cụ thể:

• Trị liệu Thần kinh Cột sống: Bác sĩ ứng dụng kỹ thuật nắn chỉnh chính xác, nhẹ nhàng đưa đưa xương khớp bị sai lệch về đúng vị trí sinh lý tự nhiên để giải phóng dây thần kinh bị chèn ép – nguyên nhân chính dẫn đến các cơn đau nhức. Qua đó giúp cấu trúc khớp vai phục hồi, tình trạng sưng, đau,… cũng nhờ vậy mà cơn đau dần thuyên giảm và biến mất.
• Vật Lý Trị Liệu – Phục Hồi Chức Năng: Sau khi cơn đau đã thuyên giảm, bác sĩ sẽ hướng dẫn bệnh nhân thực hiện bài tập vật lý trị liệu phù hợp, kết hợp cùng một số phương pháp nhiệt, sóng âm,…. Từ đó giúp kích thích khả năng phục hồi của khớp vai, từ đó người bệnh sớm khỏi bệnh, trở lại cuộc sống thường ngày.

Tại Việt Nam, Phòng khám ACC tự hào là đơn vị tiên phong áp dụng liệu pháp Trị liệu Thần kinh Cột sống (Chiropractic) kết hợp Vật lý Trị liệu – Phục hồi chức trong điều trị vấn đề khớp vai cùng nhiều bệnh lý xương khớp – cột sống khác. Qua đó giúp nhiều khách hàng cải thiện triệu chứng sưng, đau khớp vai và phục hồi sức khỏe, cử động như bình thường.

Điều trị tại ACC, không chỉ có phương pháp điều trị hiện đại, an toàn mà còn an tâm bởi:

• Đội ngũ 100% bác sĩ chuyên khoa Trị liệu Thần kinh Cột sống nước ngoài chuyên môn giỏi, có đầy đủ bằng cấp – chứng chỉ và giàu kinh nghiệm trong điều trị vấn đề xương khớp. Bác sĩ am hiểu cấu trúc cột sống và nhuần nhuyễn kỹ thuật nắn chính nên thao tác chính xác, nhẹ nhàng mang lại hiệu quả điều trị cao.

• Để gia tăng hiệu quả giảm áp, bác sĩ ACC có thể chỉ định bệnh nhân điều trị với các thiết bị hiện đại như sóng xung kích Shockwave, trị liệu laser thế hệ IV và băng cố định cơ RockTape; cùng trị liệu đau mỏi cơ chuyên sâu. Nhờ đó, người bệnh có thể nhanh chóng hồi phục chức năng vận động, hòa nhập cuộc sống bình thường. 
• Bài tập thể dục được các chuyên viên vật lý trị liệu tại ACC thiết kế riêng cho từng bệnh nhân sẽ giúp phục hồi sự linh hoạt, dẻo dai của khớp vai. Chuyên viên ACC sẽ luôn đồng hành cùng bệnh nhân, đảm bảo thực hiện đúng động tác, từ đó đạt kết quả điều trị như mong đợi.
• Bác sĩ sẽ hướng dẫn tận tình cách xây dựng chế độ dinh dưỡng, thói quen sinh hoạt lành mạnh. Qua đó giúp người bệnh nâng cao sức khỏe xương khớp, an tâm tận hưởng cuộc sống.

>> ACC luôn sẵn sàng tư vấn và đồng hành cùng bạn chữa lành tổn thương khớp vai. LIÊN HỆ ACC ngay nếu khớp vai xuất hiện các triệu chứng bất thường bạn nhé!

7.5 Phẫu thuật

Phương pháp phẫu thuật khớp vai chỉ được chỉ định trong trường hợp chấn thương nặng (đứt dây chằng bao khớp vai, gãy xương vai,…) hoặc không còn đáp ứng với điều trị bảo tồn. Tuy nhiên, phẫu thuật khớp vai tiềm ẩn nhiều rủi ro như nhiễm trùng, tổn thương dây thần kinh,… và cần nhiều thời gian để vết mổ lành. Vì vậy, bạn nên trao đổi kỹ lưỡng với bác sĩ trước khi áp dụng phương pháp điều trị này.

8. Làm thế nào để phòng ngừa bệnh lý và chấn thương cho khớp vai?

Để hạn chế chấn thương và bệnh lý ở khớp vai, bạn có thể thực hiện các cách dưới đây:

• Thường xuyên tập thể dục để duy trì sự dẻo dai của khớp và săn chắc cơ bắp.

• Dành thời gian nghỉ ngơi sau khi vận động vai nhiều như chơi thể thao, nâng vác đồ vật nặng,…

• Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, ưu tiên bổ sung thực phẩm giàu omega-3, vitamin D, vitamin C, canxi… để nâng cao sức khỏe khớp vai.
• Khởi động khớp vai, trang bị đồ bảo hộ trước khi chơi các môn thể thao dễ chấn thương như bóng rổ, bóng chuyền, cầu lông,…
• Chú ý quan sát xung quanh hơn trong các hoạt động hàng ngày như điều khiển xe máy, đi bộ, chạy bộ,…

Như vậy, bạn đã khám phá chi tiết kiến thức căn bản về giải phẫu khớp vai, chức năng cũng như một số bệnh lý thường gặp ở cơ quan này. Hy vọng với những chia sẻ này, bạn có thể chủ động hơn việc bảo vệ và chăm sóc khớp vai khỏe mạnh, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống nhé!