Thoái hóa khớp gối: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị

Theo một bài nghiên cứu được đăng trên NCBI (National Center for Biotechnology Information – Trung tâm Thông tin Công nghệ sinh học Quốc gia Hoa Kỳ), bệnh thoái hóa khớp gối là loại viêm khớp được chẩn đoán phổ biến nhất. Bên cạnh đó, tỷ lệ mắc bệnh sẽ tiếp tục tăng khi tuổi thọ trung bình và tình trạng béo phì tăng lên.

1. Thoái hóa khớp gối là gì? Ai có nguy cơ mắc phải?

Thoái hóa gối (tiếng Anh: Knee osteoarthritis) là tình trạng xảy ra những thương tổn trên bề mặt sụn khớp. Theo thời gian, sụn khớp bị bào mòn, trở nên xù xì và mỏng, mất tính đàn hồi, không bảo vệ được đầu xương. Sau đó xảy ra những biến đổi ở bề mặt khớp, tăng sự lắng đọng canxi hình thành các gai xương, cuối cùng dẫn đến các biến dạng khớp và làm hư khớp.

Theo Tổ chức Y tế Thế Giới WHO, thoái hóa đầu gối và thoái hóa khớp nói chung thường gặp ở người cao tuổi (khoảng 70% người bệnh trên 55 tuổi). Trong đó khoảng 60% người mắc thoái hóa khớp là phụ nữ.

2. Dấu hiệu thoái hóa khớp gối là gì?

Dấu hiệu chung của thoái hóa gối là xuất hiện tiếng động khi cử động đầu gối, đầu gối sưng hoặc có cảm giác phù nề, đầu gối cảm thấy cứng (đặc biệt là sau khi bạn mới đứng dậy hoặc ngồi trong thời gian dài). Ngoài ra ở từng giai đoạn, dấu hiệu thoái hóa đầu gối còn có một số khác biệt như sau:

Giai đoạn 1: Thoái hóa nhẹ (thoái hoá khớp gối độ 1)

Giai đoạn này thường không có triệu chứng rõ rệt. Sự thoái hóa chỉ mới bắt đầu ở một mức độ nhẹ, có thể chỉ có sự thay đổi nhỏ trong cấu trúc của khớp. Sụn khớp có thể có dấu hiệu mài mòn nhẹ nhưng chưa gây đau đớn hay ảnh hưởng nhiều đến hoạt động.

Dấu hiệu:

• Không có hoặc ít đau nhức.
• Cảm giác cứng khớp nhẹ.
• Đôi khi có cảm giác khó khăn trong việc uốn cong hoặc duỗi thẳng khớp gối.

Giai đoạn 2: Thoái hóa nhẹ đến vừa (thoái hoá khớp gối độ 2)

Ở giai đoạn này, tổn thương sụn khớp trở nên rõ rệt hơn, có thể xuất hiện các vết nứt nhỏ trong sụn. Khớp gối bắt đầu có dấu hiệu mòn, nhưng khớp vẫn chưa mất ổn định. Tuy nhiên, một số triệu chứng bắt đầu xuất hiện rõ rệt hơn.

Dấu hiệu:

• Đau nhẹ đến vừa, đặc biệt khi thực hiện các hoạt động mang trọng lượng như đi bộ, leo cầu thang.
• Cứng khớp, đặc biệt là vào buổi sáng khi thức dậy.
• Có thể có tiếng “lục cục” hoặc “cọt kẹt” khi cử động khớp gối.
• Cảm giác khó chịu khi di chuyển hoặc khi đứng lâu.

Giai đoạn 3: Thoái hóa nặng (thoái hoá khớp gối độ 3)

Đây là giai đoạn mà thoái hóa khớp trở nên nghiêm trọng hơn, sụn khớp bị tổn thương đáng kể, làm cho các đầu xương tiếp xúc trực tiếp với nhau. Giai đoạn này thường đi kèm với viêm, sưng tấy, và đau đớn rõ rệt. Khớp gối có thể bị hạn chế về khả năng cử động.

Dấu hiệu:

• Đau nhiều hơn, kể cả khi nghỉ ngơi.
• Sưng, viêm khớp gối.
• Khó khăn trong việc đi lại, đứng hoặc leo cầu thang.
• Giảm khả năng vận động và linh hoạt của khớp.
• Cảm giác yếu trong khớp gối, đôi khi có thể dẫn đến việc khớp gối “lỏng” và dễ bị trật.

Giai đoạn 4: Giai đoạn cuối (thoái hoá khớp gối độ 4)

Sụn khớp gần như bị mất hoàn toàn, và các đầu xương cọ xát trực tiếp với nhau, gây đau đớn cực kỳ. Tình trạng viêm, sưng, và khó vận động trở nên rất nghiêm trọng. Khớp có thể mất hoàn toàn chức năng và khả năng di chuyển bình thường.

Dấu hiệu:

• Đau dữ dội, kéo dài, thậm chí khi không cử động.
• Khớp gối bị biến dạng.
• Viêm khớp nghiêm trọng, sưng tấy rõ rệt.
• Khả năng di chuyển khớp gối bị giới hạn gần như hoàn toàn, người bệnh khó đứng dậy, đi lại, hoặc thực hiện các hoạt động sinh hoạt cơ bản.

3. Nguyên nhân gây thoái hóa khớp gối là gì?

Nguyên nhân dẫn đến thoái hóa đầu gối do tuổi tác, thừa cân, chấn thương,… Chi tiết lý do dẫn đến thoái hóa khớp đầu gối như sau:

Tuổi tác: Khi tuổi càng cao, quá trình tổng hợp của sụn ngày càng bị suy giảm. Hơn nữa, sau độ tuổi trưởng thành, tế bào sụn cũng không còn khả năng sinh sản và tự tái tạo.

Thừa cân: Trọng lượng dư thừa tạo áp lực lên hai khớp gối khiến sụn khớp nhanh hao mòn và hỏng dần theo thời gian. Theo khảo sát, phụ nữ béo phì trên tuổi 40 có khả năng bị thoái hóa khớp gối cao gấp 6 lần so với người bình thường. Với những người béo phì, chỉ cần giảm 5kg thì sẽ giảm nguy cơ thoái hóa khớp và viêm khớp đến một nửa.

Giới tính: Phụ nữ từ 55 tuổi trở lên thường có nguy cơ mắc các bệnh viêm khớp hơn nam giới. Do dây chằng trước của khớp gối yếu hơn, thêm nữa là thói quen đi giày cao gót gây áp lực trực tiếp lên sụn tạo cơ hội thoái hóa tiến triển nhanh.

Hoạt động vùng gối lặp đi lặp lại: Đầu gối thường xuyên phải chịu áp lực lớn do công việc hoặc chơi thể thao có thể dẫn đến nguy cơ mắc bệnh thoái hóa khớp.

Chấn thương: Những tổn thương khi chơi thể thao hoặc lao động có thể làm gãy xương bánh chè, đầu dưới xương đùi, giãn hoặc đứt dây chằng… khiến sụn bị tổn thương nghiêm trọng. Người bệnh không điều trị sớm sẽ dẫn đến lệch trục khớp, gây thoái hóa từ từ.

Di truyền: Nếu trong gia đình có người bị thoái hóa khớp gối thì khả năng cao là bạn cũng sẽ bị bệnh này.

Một số yếu tố nguy cơ khác: Giữ các nguyên nhân khác ngoài những cái kể trên

4. Người bệnh có thể gặp biến chứng nào khi khớp gối bị thoái hóa?

Thoái hóa khớp gối gây nên những khó chịu cho người bệnh. Khi tình trạng bệnh nặng thêm sẽ dẫn đến các biến chứng nguy hiểm hơn như:

• Đi lại khó khăn, khả năng vận động suy giảm.
• Khớp gối biến dạng, chi dưới bị cong, vẹo vào trong hoặc ra ngoài.
• Cứng khớp, teo cơ.
• Chứng vôi hóa sụn khớp.
• Tàn phế, bại liệt.

Mặt khác, thoái hóa đầu gối còn khiến người bệnh lo âu hay trầm cảm, gây ảnh hưởng đến đời sống thường ngày:

• Năng suất làm việc giảm: Bệnh gây đau nhức và cản trở khả năng vận động. Từ đó khiến người bệnh không tập trung làm việc được.
• Rối loạn giấc ngủ: Khớp gối đau nhức, sưng tấy làm người bệnh không thể ngủ ngon và nằm trên giường cũng không thấy thoải mái. Hơn nữa, mất ngủ liên tục khiến người bệnh luôn cảm thấy mệt mỏi và nặng nề.
• Tăng cân: Khớp gối đau và cứng làm người bệnh không thể di chuyển nhiều hay tập thể dục, dẫn đến tăng cân không lành mạnh. Mặt khác, việc tăng cân này sẽ lại gây áp lực lên xương khớp và khiến cho bệnh tình tệ thêm.
• Các bệnh lý khác: Bệnh cũng gây nên những bệnh khác như gout, tim mạch, tiểu đường,… làm ảnh hưởng lớn tới sức khỏe người bệnh.

5. Làm sao để chẩn đoán thoái hóa khớp gối?

Để chẩn đoán chính xác tình trạng thoái hóa đầu gối, bác sĩ sẽ tiến hành thăm hỏi các triệu chứng của người bệnh, kết hợp với kết quả chẩn đoán hình ảnh. Cụ thể:

5.1. Chẩn đoán thông qua triệu chứng

• Đau khớp gối: Mới đầu chỉ đau âm ỉ và thỉnh thoảng mới bị. Dần dần cơn đau trở nên nặng hơn và xuất hiện liên tục. Đặc biệt, cơn đau sẽ nặng thêm khi thời tiết lạnh giá, áp suất không khí giảm. Lúc này chỉ cần 1 cử động nhỏ cũng khiến người bệnh đau khớp gối cả ngày.
• Cứng khớp gối: Cứng khớp gối thường xảy ra vào buổi sáng trong khoảng 30 phút. Nếu tình trạng nặng thêm, tình trạng cứng khớp sẽ kéo dài.
• Đầu gối bị biến dạng có gai xương, lệch trục khớp hay thoái vị màng hoạt dịch.
• Mỗi khi cử động khớp sẽ có tiếng lục khục.
• Tràn dịch khớp gối.

5.2. Chẩn đoán thông qua hình ảnh

Chụp X-quang: Phát hiện dấu hiệu hẹp khe khớp, mọc gai ở thân xương và xương bánh chè, tăng đậm độ xương dưới sụn, hiện tượng vôi hóa ở gân kheo sau.

Siêu âm khớp: Phát hiện tổn thương tràn dịch khớp, hẹp khe khớp, gai xương, đánh giá độ dày sụn khớp.

Chụp cộng hưởng từ MRI: Quan sát hình ảnh khớp trong không gian 3 chiều, phát hiện tổn thương sụn khớp, dây chằng, màng hoạt dịch.

Nội soi khớp: Quan sát trực tiếp và đánh giá chính xác mức độ tổn thương thoái hóa sụn khớp, phân biệt rõ ràng với các bệnh lý về khớp khác.

Xét nghiệm: Các xét nghiệm như máu, sinh hóa, dịch khớp để kiểm tra bạch cầu, độ nhớt…

6. Phương pháp chữa trị thoái hóa khớp gối

Có rất nhiều phương pháp điều trị thoái hóa đầu gối, bao gồm điều trị bảo tồn (giảm cân, vật lý trị liệu, dùng thuốc,…) và phẫu thuật. Trong đó:

6.1. Điều trị không dùng thuốc

• Giảm cân (nếu bị thừa cân): Việc giảm cân giúp giảm áp lực ở đầu gối do cơ thể nặng nề gây nên.
• Tập luyện các bài tập chống thoái hóa khớp gối: Bác sĩ sẽ đưa ra các bài tập tăng cường cơ bắp xung quanh đầu gối và bài tập linh hoạt giúp khớp gối chuyển động trơn tru hơn.
• Vật lý trị liệu để giảm đau: Có 2 loại phương pháp vật lý trị liệu là chủ động và thụ động. Với phương pháp thụ động thì bác sĩ sẽ là người thực hiện, còn phương pháp chủ động thì người bệnh sẽ tự làm tại nhà.
• Sửa tư thế người cho đúng: Người bệnh nên tránh ngồi xổm, ngồi bó chân và hạn chế leo cầu thang để không gây áp lực lên đầu gối.

Đau đầu gối khi ngồi xổm là triệu chứng của bệnh gì?

Đau đầu gối khi ngồi xổm có thể là dấu hiệu của các tổn thương sụn khớp hoặc các bệnh lý xương khớp mãn tính nghiêm trọng. Nếu để lâu không chữa trị, bệnh nhân có thể đối mặc với nguy cơ suy giảm chức năng vận động, biến dạng…

6.2. Điều trị dùng thuốc

• Thuốc chống viêm giảm đau: Acetaminophen (Tydol), loại thuốc này được dùng cho trường hợp thoái hóa khớp gối từ nhẹ đến trung bình.
• Thuốc chống viêm không steroid: Nếu Acetaminophen không làm giảm đau thì người bệnh có thể dùng 2 loại thuốc Naproxen (Aleve) hoặc Ibuprofen (Motrin) này.
• Thuốc bôi ngoài da: Dùng các loại gel như Voltaren Emulgel bôi tại khớp gối 2-3 lần/ngày để giảm đau nhanh.
• Thuốc chống thoái hóa khớp tác dụng chậm: Glucosamine, Chondroitin, Diacerein giúp cải thiện các triệu chứng thoái hóa khớp và làm chậm tiến triển bệnh.
• Thuốc tiêm vào khớp: Corticosteroid, Acid Hyaluronic giúp bôi trơn, giảm sưng đau và cứng ở khớp gối.
• Đắp thuốc: Các nguyên liệu tự nhiên như lá ngải cứu, lá lốt, lá xương sông,… băm nhuyễn rồi đắp lên đầu gối, ngày thay thuốc 1 lần.

6.3. Phẫu thuật

• Nội soi khớp gối: Phương pháp sử dụng ống nội soi nhỏ để nhìn và làm sạch bên trong khớp — bác sĩ có thể loại bỏ mảnh sụn vỡ, gai xương, màng viêm hoặc vật lạ, giúp giảm đau và cải thiện vận động. 
• Phẫu thuật cắt xương chỉnh trục (High tibial osteotomy – HTO): Bác sĩ cắt và định hình lại xương chày (hoặc xương đùi) để chỉnh lại trục khớp, làm cho lực chịu tải đi vào phần khớp ít bị thoái hóa — từ đó giảm áp lực lên sụn hư, giảm đau và làm chậm tiến trình thoái hóa. 
• Phẫu thuật thay khớp gối (Total knee arthroplasty – TKA / hoặc thay một phần khớp): Khi sụn khớp và mặt khớp bị tổn thương nặng, bác sĩ loại bỏ phần khớp hư và thay bằng khớp nhân tạo — giúp khớp giảm đau rõ rệt và phục hồi khả năng đi lại, gấp/duỗi gần như bình thường.

7. Tiêu chí lựa chọn nơi điều trị thoái hóa khớp gối phù hợp

7.1. Cơ sở y tế có bảo chứng chuyên môn rõ ràng

Người bệnh nên ưu tiên các bệnh viện lớn, cơ sở trực thuộc bệnh viện hoặc tập đoàn y tế có danh tiếng, nơi có hệ thống vận hành và kiểm soát chuyên môn được bảo chứng bởi các tổ chức y tế uy tín.

Việc liên kết hoặc trực thuộc các hệ thống y tế quốc tế giúp đảm bảo quy trình khám – chẩn đoán – điều trị tuân thủ chuẩn y khoa, hạn chế sai sót và điều trị theo cảm tính.

7.2. Bề dày hoạt động và kinh nghiệm lâm sàng lâu năm

Một cơ sở uy tín thường có ít nhất gần 20 năm hoạt động tại Việt Nam, đã điều trị cho số lượng lớn bệnh nhân với các tình trạng từ nhẹ đến phức tạp.

Bề dày kinh nghiệm giúp đội ngũ hiểu rõ đặc thù thể trạng, lối sống, thói quen sinh hoạt của người Việt, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp và thực tế hơn, thay vì áp dụng máy móc một mô hình chung.

7.3. Đội ngũ bác sĩ và chuyên viên có tiêu chí đánh giá cụ thể

Thay vì chỉ quan tâm đến thời gian điều trị, người bệnh nên quan tâm đến những tiêu chí rõ ràng như:

• Bác sĩ nước ngoài có bằng cấp chuyên môn về Thần kinh cột sống chính quy, được đào tạo bài bản tại các quốc gia phát triển như Mỹ, Canada, Pháp,…
• Có ít nhất 10 năm kinh nghiệm công tác lâm sàng trong điều trị cơ xương khớp – cột sống
• Am hiểu về tình trạng bệnh lý của người dân Việt Nam
• Không chỉ bác sĩ, mà đội ngũ chuyên viên phục hồi chức năng cũng phải được đào tạo chuyên sâu, có chứng chỉ hành nghề và kinh nghiệm thực tế

Điều này đảm bảo người bệnh được theo dõi xuyên suốt bởi một hệ thống y tế đồng bộ, không phụ thuộc vào một cá nhân đơn lẻ.

7.4. Chất lượng điều trị theo chuẩn y khoa – có hệ thống kiểm soát rõ ràng

Các cơ sở uy tín thường áp dụng hệ thống kiểm soát chất lượng nội bộ nghiêm ngặt, bao gồm:

• Quy trình thăm khám, đánh giá trước – trong – sau điều trị
• Hồ sơ bệnh án được theo dõi và cập nhật liên tục
• Phác đồ điều trị được xây dựng dựa trên chẩn đoán lâm sàng, hình ảnh học và đáp ứng thực tế của bệnh nhân

Mục tiêu không chỉ là giảm đau tạm thời, mà là xác định đúng nguyên nhân gốc rễ và theo dõi tiến triển một cách khoa học.

7.5. Phác đồ điều trị cá nhân hóa – dựa trên từng người bệnh

Điểm cốt lõi của điều trị hiệu quả nằm ở cá nhân hóa phác đồ, được xây dựng dựa trên:

• Mức độ tổn thương và giai đoạn bệnh
• Tuổi tác, thể trạng, nhu cầu vận động
• Bệnh lý nền và tiền sử điều trị

Từ đó, bác sĩ mới lựa chọn và kết hợp các phương pháp phù hợp như nắn chỉnh cột sống, vật lý trị liệu – phục hồi chức năng, tập vận động chuyên biệt hay các can thiệp giảm đau khi cần.

Cách tiếp cận này giúp rút ngắn thời gian hồi phục, tăng hiệu quả điều trị và giảm nguy cơ tái phát.

7.6. Hỗ trợ dài hạn – giúp bệnh nhân chủ động trong quá trình hồi phục

Một cơ sở điều trị tốt không chỉ dừng lại ở việc “chữa tại phòng khám”, mà còn chú trọng chăm sóc sau điều trị:

• Hướng dẫn bài tập phù hợp để bệnh nhân tự tập tại nhà
• Tư vấn tư thế sinh hoạt, vận động, làm việc hằng ngày
• Theo dõi, hỏi thăm tiến triển và nhắc lịch tái khám định kỳ

Cách làm này giúp người bệnh không phụ thuộc hoàn toàn vào bác sĩ, mà chủ động phối hợp cùng đội ngũ điều trị để phục hồi nhanh hơn, duy trì kết quả lâu dài và phòng ngừa tái phát.